نظریه چهارم

پرسش اساسی که ایا جهان و پدیده ها حقیقت دارد ؟ یاخیر ؟ اگر حقیقت دارد ایا قابل شناختن هست ؟ اگر هست , این شناخت قابل انتقال میباشد ؟ و اصلآ ماهیت شناخت چه گونه میباشد ؟ این سوالات اساسی است که بر مبنای جواب ان , فیلسوفان به اشکال مختلف فلسفیده اند و فلسفه های مختلف از ان شکل گرفته و بحیث چهارچوب وپایه اصلی بحث در باب شناخت شناسی و چگونگی تجزیه و تحلیل ابعاد شناخت ونظام ساختاری ان را تشکیل میدهد که تا به حال سه جواب برای این پرسش در قالب سه نظریه  ارایه گردیده که متاسفانه این سه نظریه حلال مشکلات شناخت نبوده .                                                            

مثلآ :                                                                        

   ۱- نظریه مثل افلاطون    ۲- نظریه شکاکان    ۳- نظریه معاصرین .                                                نظریه افلاطون و نظریه شکاکان  قبلآ‌ به بن بست های مواجع شده اند و بدان چندانی توجه نمیگردد و اعتباری عملی خود را از دست داده اند. در حالیکه , نظریات ساده وبدون تعمق نبوده اند .

حالا , در عصری بسر میبریم که تمامی تمرکز و توجه روی نظریه سوم , یعنی  معاصرین  ( جهان و پدیده ها حقیقت دارند , عینی هستند و شناختنی اند ) متمرکز است و بر مبنایی این نظریه , تمامی عرصه های شناخت شکل داده شده و میشود , در حالیکه به نظر میرسد این نظریه هم عاری از نقیضه نیست و حلال مشکلات شناخت بشر نبوده و بشر را در وادی بن بست های شناختی دارد به پیش میبرد .

لذا باید برای سوال اساسی  رفت دنبال جواب ونظریه دیگری تا در ان جواب ونظریه را ه حل معمآ شناخت پیدا گردد که نظریه چهارم کوششی است در جهت این مهم .

 نظریه چهارم را میتوان تلفیقی از نظریه اول , دوم وسوم تلقی کرد .

بصورت مشخص در این مقاله کوشش گردیده مغالطه که بین عین ذهنی و عین خارج از ذهن  که در نظریه سوم عین خارج از ذهن منحیث یک اصل قبول شده میباشد , به رفع ان میپردازد .

البته رفع این مغالطه حکم یک انقلاب شناختی را دارا خواهد بود .

مقدمه :

               نظریه چهارم , جواب نو است , برای پرسش اساسی که ایا جهان وپدیده ها حقیقت دارد ؟ اگر حقیقت دارد,ایا قابل شناختنی است؟ یا شناختنی نیست ؟ وماهیت شناخت چگونه میباشد ؟ جواب این پرسش ها , مبنا و یایه های اصلی و اساسی مباحث شناخت شناسی را تشکیل میدهد .

شناخت شناسی , یکی از مباحث اولیه  , اساسی  , مهم  , مغلق و پیچیده فلسفه بوده كه  راجع به  ماهیت, منشا و قلمرو شناخت آدمی بحث مینماید و ریشه این واژه Epistemolog  به كلمه یونانی اپیستمه و لوگوس باز می گردد . وبه عنوان نظریهٔ چیستی معرفت و راه‌های حصول آن تعریف می‌شود  .

 مساله شناخت شناسی تحت نام معرفت شناسی در دوره های مختلف تاریخ مطرح بود, در قدیم راجع به ان چندانی توجه نمیگردید . صرف بشکل پراگنده در اباب مختلف بطور گذارا به ان پرداخته میشد . ولی با گذشت زمان اهمیت ان اشکار تر گردیده  تا  بالاخره از دوره رنسانس به بعد از اهمیت ویژه ای برخوردار شده , امروزه شناخت شناسی به عنوان شاخه ای متمایز از معارف بشری از اهمیت خاصّی برخوردار است . چون بی تردید پایه هیچ علمی بدون حل مساله مذکور، محکم و قابل اعتماد نخواهد بود.

لذا قبل از هر تحقیق , پژوهش وکاری  در زمینه شناخت شناسی باید به این سوال  و پرسش اساسی جواب داده شود که ایا این جهان وپدیده ها حقیقت دارد ؟ اگر حقیقت دارد , ایا قابل شناختنی هست ؟ یا شناختنی نیست ؟ ( امکان شناخت ) و چیستی شناخت ؟ ( ماهیت ان ) که بعدآ , بر مبنایی ان جواب , رفت دنبال تجزیه تحلیل  و کار روی ابعاد مختلفه شناخت از جمله , ابزارها , مراحل ودرجات شناخت, منابع ان , شناخت حقیقی و غیر حقیقی و..... 

برای این سوال و پرسش اساسی , از دوره های مختلف تا فعلآ سه جواب ارایه شده و در قالب سه نظریه  مطرح است که  قرار ذیل میباشد .

1- جهان شناختنی نیست , پدیده ها حقیقت ندارد , همه پدیده ها حقایق نیستند بلکه سایه های از حقیقت اند , خود حقایق در عالم بالا و در عالم مجردات اند . پس ما با سایه ها سروکار داریم نه خود حقایق , شناخت سایه ها , شناخت حقایق نیست  ( نظریه  مثل افلاطون ) .

۲- ما نمیدانیم که جهان شناختنی است یا نیست ؟ ما در شناخت جهان مشکوکیم , نمیدانیم انچه را که فکر میکنیم میشناسیم , حقیقت دارد یا خیر ؟  ) نظریه سوفیسطایان , شکاکان ) .

۳- پدیده ها و جهان حقیقت دارند , عینی هستند , شناختنی اند و شناخت قابل انتقال میباشد     ( نظریه معاصرین)                                                                                                                                                                                          

 لذا تمامی کار ها و فعالیت های که  بر اساس  همان پرسش اساسی در زمینه شناخت  صورت گرفته , خارج از چهار چوب , سه جواب فوق نمیباشد که بشکل سه نظریه اساسی مطرح است  که بر مبنای ان فیلسوفان فلسفیده اند وفلسفه های مختلف از ان  شکل گرفته.

ولی متاسفآ این سه جواب ونظریه حلال مشکلات شناخت شناسی نبوده . با وجودیکه یک اصل اساسی بنام تکامل در هستی و پدیده ها حاکم است  که جواباتی از سوال اساسی مطروحه از این قاعده مستثنا نبوده . یعنی با گذشت زمان و کار از طرف اشخاص علاقمند در زمینه, روند تکاملی را این جوابات پیموده که در وجود این سه نظریه متبلور یافته است  که ازجمله نظریه سوم ( معاصر ) متکاملتر نسبت به نظریه سوفیسطایان , شکاکان  و نظریه مثل افلاطون به نظر میرسد  .                                      

 به همین دلیل در عصر حاضر بیشتر بدان توجه مبذول است که بر مبنای ان ساختار های شناختی نظم داده شده و میشود .

ولی دیده میشود این نظریه هم کاستی های خود را دارا بوده که باید متکاملتر گردد .

 لذا باید روی جوابات از سوال اساسی ,  مطروحه کار بیشتری صورت گیرد و کاستی های ان گرفته شود و تصحیحات لازم وارد گردد . تا در نتیجه , یک اساس مستحکم و استوار برای مبحث شناخت شناسی داشته باشیم که بر مبنایی ان ابعاد شناخت در یک بستر هم اهنگ به رشد انکشافی خود ادامه داده بتواند  .

نظریه چهارم تاکید به رفع مغالطه بین عین ذهنی و عین خارج از ذهن دارد . و رفع این مغالطه در جهت رفع تناقضات از اهمیت زیادی برخوردار میباشد حتی حکم یک انقلاب شناختی را دارا میباشد   .

در این مقاله کوشش گردیده , نتیجه کار که در زمینه انجام داده ام , تحت عنوان نظریه چهارم , مطرح و ارایه گردد تا گامی باشد در جهت  روشنگری .

روشنگری حرکتی است که در طول تاریخ سیر پیشروی خود را با دشواری ها و سختی های سخت پیموده و در این راه قربانی های داده , تا این که  کاروان علم خرد در جایگاه فعلی رسیده .

نسل حاضر و اینده باید به اهمیت این مهم پی ببرده و در این مسیر نجات , بکوشند .

نظریه چهارم گامی کوچکی است در این مسیر بزرگ  .

دیده شود این جواب ونظریه چهارم  ,اساس وتهداب مناسب در جهت استخراج یک تصویر کلی از مساله شناخت شناسی خواهد شد ؟ که در پرتو ان هستی شناسی نظم خود را پیدا خواهد نمود ؟  وبه چه تناسب گره های کور شناخت را باز و حل خواهد کرد ؟ سوالاتی است که زمان انرا پاسخ خواهد داد  .

واژه های کلیدی :

شناخت شناسی , نظریه چهارم , ادراکات , عین , عین ذهنی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

روش تحقیق :

 کتاب خانی , تحلیلی میباشد .

يافته های تحقيق :

انک به خویش است  گرو علم وفریبش مشنو         هست تو را دانش نو هوش به اسناد مده

                                                                                                                                                                                           ((مولانا))                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  

نظریه چهارم :                                                                                                 .                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              جهان و پدیده ها حقیقت دارد , یعنی وجود ان حقیقی هست , عینی میباشد , قابل شناختن نیزهست و قابل انتقال و اما  زمانیکه واژه و کلمه عینی بودن , استعمال میگردد , باید مکث شود و مشخص گردد , منظور از عینی , عین ذهنی است یا عین خارج از ذهن تا جلو مغالطه که در زمینه وجود دارد , گرفته شود . در حالیکه وقتی در نظریه سوم گفته میشود که جهان و پدیده ها عینی هستند و تاکید به عینی بودن پدیده ها میگردد , تصور بر ان میباشد که منظور ازعین, عین خارج از ذهن میباشد . که در فلسفه های مختلف از ان بسیار به صورت واضع امده و جملات مشخص و واضع  در زمینه بکار برده شده . از قبیل , انعکاس عین در ذهن , مساله انطباق و مطابق به واقع . این جملات مشخص بیانگر عین خارج از ذهن میباشد و گواه به اثبات ان است .                                     

مثلآ:..........

نظریه چهارم ,دقیق روی همین نکته حرف دارد . و نظر میدهد که عین خارج از ذهن با عین ذهنی اشتباه گرفته شده . در زمینه , مغالطی وجود دارد  که باید تصحیح گردد , بقیه فرازها و نکات  نظریه سوم  مورد تائید نظریه چهارم است . رفع  مغالطه در زمینه , نگاه بشررا نسبت به شناخت شناسی و هستی شناسی تغیر داده به رفع تناقضات کمک خواهد کرد . 

لذا جهان و پدیده ها حقیقت دارد و حقیقی هستند عینی میباشند , شناختنی  و قابل انتقال  و اما وقتی عینی میگویم  منظورعین ذهنی است نه عین خارج از ذهن  .  به دلیل خصوصیت بخصوص ابزارهای شناختی که ادمی در اختیار دارد , این ابزار ها قابلیت انعکاس پدیده ها را در ذهن ندارد بلکه خصوصیت ترکیبی , ساخت ساز و اثر گذاری را دارا میباشد .

چون جهان هستی و پدیده ها دارای ابعاد مختلف است , ازجمله ابعاد جهان هستی یکی هم بعد تغیر و شدن است .

اگر دقعت شود , دقیق ظرفیت و قابلیت شناخت ادمی در همین محدوده , یعنی  بعد شدن و اوردن بخشی پدیده ها از عالم قوه به عالم فعل قید , منحصر و محدود میباشد  . که مساله شناخت ادمی  بخشی این بعد را احتوا میکند .

  پروسه  شدن , خلق و ساخت ساز  در ذهن ادمی اتفاق می افتد  و همین محدوده ( ذهن) خود یک دنیا و عالم بس گسترده میباشد . و به احتمال قوی همین بعد , اساسی ترین بعد ومحور, نسبت به تمامی ابعاد جهان هستی باشد  . چون در این عالم ( ذهن ) اتفاقات عجیبی و شگفت انگیزی اتفاق می افتد . ازجمله بر اساس عالم ذهن , ادمی عمل مینماید و عمل ادمی در عین زمان اثرگذار است , بالای دو دنیا , هم بالای دنیا و عالم درون ( ذهن ) که قابل ادراک و رویت است  و هم اثر دارد بالای پدیده های دنیا و عالم بیرون که برای ادمی قابل رویت نیست .

 ظرفیت شناختی ادمی (با تمامی ابزار های شناخت که در اختیار دارد )  محدود است  لذا  یک محدود نمی تواند نا محدود را احتوا نماید . پس ادمی نمیتواند تمامی ابعاد پدیده ها و جهان هستی را بشناسد .

 شروع پروسه شناخت , که از ادراکات حسی اغاز میگردد تا مرحله ادراکات تصوری , توهم با پروسه اثر گذاری و ترکیب همراه میباشد . که در نتیجه این اثرگذاری و ترکیب , پدیده های خارج با حواس که اغاز گر پروسه شناخت میباشد , پدیده سومی تولد میشود و جهان و عالم جدید خلق میگردد ( از قوه به فعل میرسد )  که ادراکات حسی و تصوراتی نامیده میشود . که همه این پروسه ها در ذهن اتفاق می افتد . که جز ابعاد وجودی , وجود کل میباشد که حقیقی است و حقیقت دارد .

البته ترکیب پدیده های خارج با ذهن طوری است که صورت پدیده ها با حواس ترکیب میگردد نه خودی پدیده ها , در حالیکه باورنظریه سوم این است که صورت پدیده ها در ذهن منعکس میگردد که از نظر, نظریه چهارم  نادرست است و مغالطه در زمینه صورت گرفته این مقاله تلاشیست در جهت رفع ان .

بناآ  براساس نظریه چهارم بصورت مشخص ونمونه نکات ذیل استنتاج میگردد  :

۱- پروسه شناخت از ادراکات بدیهی حسی شروع و اغاز گردیده به ادراکات تصوری انکشاف میابد که تمامی پروسه های شناخت در داخل این دو بخش تقسیم میگردد وبر اساس نظریه چهارم , نظم و قانونمندی شان بیشتر هویدا خواهد شد .

۲- ادراکات بدیهی که همانا ادراکات حسی است  . ادمی در این بخش از شناخت کدام مشکلی ندارد به دلیلی اینکه ساختار اعضای حسی تمام بشر یک سان است , پس نتایج حاصله , برخورد پدیده ها روی حواس درموقعیت نورمال ان , یک سان عمل مینماید و نتایج یک سانی به بار میاورد که در اثر تکرار پزیری نتایج حاصله برای بشر این تصورنادرست خلق گردیده که این نتایج ( صورت ها ) در بیرون وجود دارد و انرا عین نامیده اند در حالیکه این نتایج ( صورت ها)  در ذهن هست دراین جا یک اشتباه و مغالطه صورت گرفته  .          پس ادمی در شناخت ادراکات حسی کدام مشکلی ندارد , تمامی ادراکات حسی درست و حقیقی است که در ذهن اتفاق می افتد .

۳- انچه در مساله شناخت برای ادمی مشکل ساز است , دربخش تصورات میباشد . شناخت حقیقی و غیر حقیقی , درست و نادرست در بخش ادراکات تصوراتی وجود دارد نه در ادراکات حسی .

 ۴ – برای درک بهتر نظریه چهارم مساله را از زاویه منشآ ادراکات بدیهی میتوان برسی کرد .                                                                                                             .                                                                                                     منشآ ادراکات بدیهی که ریشه  اصلی واولیه شناخت  میباشد ,مساله بوده مهم و اغاز حرکت و کار روی  شناخت درطول تاریخ در همه ادوار فلسفه یونان , اسلام , اروپا بوده وکوشش به دریافت ریشه های اصلی شناخت ( ادراکات وتصورات ) شده واینکه چگونه در افکار وشناخت های انسان شکل میگیرد وپدید میاید , تلاش فلسفه های مختلف درطول قرون متمادی را تشکیل داده ومیدهد که به  باور اغلب این بوده و است که ریشه اصلی و اولیه شناخت که ادراکات بدیهی  , مانند : دیدنی ها , چشیدنی ها , بوئیدنی ها , شنیدنی ها و لمس شدنی ها , که با حواس پنچ گانه ادراک میگردد , بسیط است ( مساله انطباق عین در ذهن ) . یعنی ادراکات بدیهی انعکاس پدیده های خارج از ذهن در ذهن میباشد . ( مطابق به واقع )  که اکثر فلاسفه به این نتیجه , سنگ بنا شناخت خویش را گذاشتند ودر این راستا به اشکال مختلف فلسفیدند که چطور میتوان به حقایق خارج دست یافت ؟ (انطباق عین در ذهن را دریافت ) که نظریه چهارم ثابت میسازد که این یک تلاش باطل بوده واست .                              

 لذا ادراکات بدیهی , ابتدایی ترین , دقیق ترین , درست ترین  ولی محدود ترین نوع ومرحله شناخت ادمی است و تصورات که نوع پیچیده تر مرحله شناخت میباشد و درستی و نا درستی شناخت که دراین بخش وجود دارد با وسیله نظریه چهارم بهتر میتوان به رفع ان پرداخت .

 بناآ بر اساس رفع نقیصه و ابهام در تصور نوع و مرحله اول شناخت ( ادراکات حسی ) بهترمیتوانیم نواقص ابهامات  نوع و مرحله دوم شناخت که تصورات است, ابعاد مختلفه انرا شناسایی نموده و بهتر به رفع ان پرداخت  چون مشکل عمده بشر در شناخت های تصوراتی است , درست و نادرست , حقیقی وغیر حقیقی در شناخت های تصوراتی وجود دارد  و رفع تناقضات , مغالطات , کچ فهمی ها , بدفهمی ها , نه فهمی ها و..... که در حوزه تصورات است , وقتی میسر میگردد , مشکل ونقیصه که دربرداشت و تلقی , نوع و مرحله اول شناخت( ادراکات حسی ) میباشد , رفع گردد.  که این مشکل در نظریه چهارم قابل حل میباشد . یعنی منشآ ادراکات بدیهی را ترکیبی صورت پدیده های خارج با حواس میداند . که در نتیجه این ترکیب یا اثر گذاری , پدیده سوم تولد میگردد که عبارت است از ادراکات حسی میباشد. 

۵- قلمرو شناخت ادمی در محدوده ,  ذهن ادمی قید است.                                      .                                                                                                                                  یعنی شناخت , ادمی را به بیرون رهنمای نمیکند برخلاف نظر سوم که شناخت را رهنما بیرون میداند           لذا تمامی پروسه شناخت ادمی درعالم و قلمرو , ذهن ( درون ) اتفاق می افتد .که این عالم وقلمرو جز ابعاد وجودی , وجود ان کل است که حقیقی میباشد و حقیقت دارد .                                                  شناخت , ادمی را هرگز به بیرون از ذهن ( خارج) رهنمایی نمیکند . بلکه به وسیله شناخت ادمی پدیده های جدید خلق میکند و دنیا جدید میسازد که کاملآ ذهنی است  و این خلق ,ایجاد بعد از ابعاد وجود میباشد که به موجود تبدیل شده از حالت قوه به حالت فعل میرسد .                       

 البته نظریه چهارم  باورمند به پدیده های خارج از ذهن است , انرا نفی نمیکند .                                   ولی به دلیل اینکه ادمی ابزاری در اختیار ندارد تا انطوریکه پدیده ها در خارج از ذهن واقع است انرا بشناسد , درک نماید و در ذهن اش منعکس گردد  .                            .                                                        از طرفی عمل ادمی اثر گذار است هم زمان در دو عالم وهم درعالم ذهن که برای ادمی قابل رویت است و هم اثر دارد  بالای قلمرو خارج از ذهن که برای ادمی قابل رویت نمیباشد      ( تقریبآ مشابی به دنیای مجازی که در این اواخر دستگاه کمپیوتری ساخته شده که توسط ان دنیا مجازی خلق میکنند با تفاوت اینکه , داده های دنیا مجازی از طریق کمپیوتر ارایه میشود ولی در دنیای حقیقی داده ها در بیرون از ذهن وجود دارد)  .

۶- انچه منحیث عین تصور میگردد مرکبی است از صدها و هزاران جز و گذر از ده ها محیط و مجرای فعل و انفعالاتی که یکی از ان مجرا و دستگاه فعل و انفعالاتی حواس ادمی است که در شکل گیری ادراک نقش دارد . بناآ زمانیکه یکی از مرکبات در ان ترکیب بخصوص کم یا زیاد میگردد و یا مجرای گذر ان ترکیب تغیر میکند . در نتیجه ان مرکب ( ادراک حسی ) تغیر رونما میگردد . به همین دلیل ادراک بدیهی انعکاس عین در ذهن نیست . بلکه ترکیبی از صورت پدیده های خارج از ذهن با حواس میباشد .

۷-  شناخت از دو بخش اساسی تشکیل گردیده که مساله تشخص یکی از ان دو بخش  میباشد که در نظریه سوم بالای ان تاکید زیاد صورت گرفته و محور شناخت را در این نظریه , تشکیل میدهد درحالیکه در همین بخش هم , نظریه سوم موفق نبوده که تناقض گوی , اختلافات نظر در تشخیص یک پدیده , گوا ان است  .

همچنان بخش اساسی دیگر شناخت که عبارت است  مساله انکشاف , جهت دادن , الویت دهی  میباشد کمتر توجه گردیده حتی اصلآ توجه به ان نشده , در حالیکه  اهمیت انکشاف کمتر  از مساله تشخیص نیست  که اهمیت این مساله در نظریه چهارم  اشکار میگردد و باعث خواهد شد تا کار روی بخش انکشاف و جهت دهی بیشتر شود و توازون بین این دوبخش شناختی که حکم دو بال یک پرنده را دارد برقرار گردد .

۸– نظریه چهارم, ثابت میسازد که دقیقترین , درستترین و اشتباه ناپزیرترین نوع شناخت , شناخت حسی است. در حالیکه تا فعلآ به باور اغلب , حواس از جمله ابزار شناختی اشتباه پزیر قبول شده  . باید تذکر داد که حواس شناخت را انکشاف داده نمیتواند انکشاف شناخت بدوش سایر ابزار های شناخت  از قبیل عقل ( تجربه , عمل , تاریخ و...) دل ,فطرت , وحی میباشد .ولی شناخت حسی دقیقترین و درستترین نوع شناخت در محدوده خودش میباشد .

۹- مساله واقعیت های عینی جایگاه خود را به واقعیت های عینی ذهنی میدهد . لذا درچهارچوب نظریه چهارم  به عوض واقعیت عینی , واقعیت عینی ذهنی مطرح خواهد شد واز این منظر به پدیده ها و قضایا نگاه باید صورت گیرد .  

۱۰- براساس نظریه چهارم ثابت میشود که شناخت برای ادمی نسبی است . ( شناخت نتیجه نوع ترکیب میباشد که نسبت به اجزا ان مرکب ( شناخت ) شکل میگیرد .

۱۱- نظریه چهارم , مطلق نگری که یکی از خطرناک ترین دیدگاه  برای بشر میباشد , بطلان اش را اشکار مینماید .

۱۲- در نتیجه میشود این مساله را مطرح کرد که ادمی به وسیله شناخت پدیده ها را خلق میکند . حتی ..........   را .

پروسه شکل گیری ادراکات حسی :

- ادراکات حسی , نتیجه ترکیب , صورت پدیده های خارج از ذهن با حواس میباشد .

 خصوصیت این ترکیب طوری ذیل است :

- حواس بالای پدیده خارج از ذهن اثر نمیگذارد و کدام تغیراتی در پدیده های خارج از ذهن  رونما نمیتواند .

-  حواس , منعکس ساز تصویر پدیده ها در ذهن هم نمیباشد . ( برخلاف تصور موجود ).

- حواس بشکلی عمل مینماید که صورت پدیده ها را تغیر میدهد و بالای ان صورت مداخله و اثر میگذارد نه روی خودی پدیده ها ( جوهر و ماهیت ان ) . تغیرات بالای پدیده ها ( روی ماهیت ) توسط عمل کرد ادمی صورت میپزیرد که این تغیرات در عین زمان  در دو عالم اتفاق می افتد  هم در عالم بیرون و هم در عالم درون ادمی (ذهن) .

- زمانیکه  صورت  پدیده , از حواس عبور کرد , ان صورت , در اثر , اثرگذاری حواس , صورت اش  تغیر شکل داده, نوع ادراک حسی تولد میگردد .  بعدآ این ادراک حسی  در ذهن ادمی تجمع کرده ادراکات تصوراتی را میسازد و شکل میدهد .

- تمامی این اتفاقات و ساخت ساز ها در ذهن اتفاق می افتد و کاملآ ذهنی است .

 - دنیا ذهن جز ابعاد وجودی میباشد که از دنیا و بعد قوه به فعل میرسد و دنیای جدید خلق میگردد که کاملآ حقیقی است و بعدی از ابعاد وجود میباشد .

- اثرگذاری بالای پدیده های خارج از ذهن توسط عمل ادمی صورت می پزیرد .

 نتیجه  :                                                                                                        .                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           پس ادمی به وسیله شناخت , یک دنیا و عالم جدید را میسازد و خلق میکند که خالق اش انسان است . که این خلق وایجاد نسبی است در حد ترکیب و اثرگذاری , ولی ماهیت ان مرکبات را که بشکل قوه در متن هستی وجود دارد, ادمی خلق کرده نمیتواند چون خالق ان خداوند است .  صرف ادمی به وسیله شناخت ان ماهیات را ترکیب وتجزیه نموده و به فعل میرساند که همین نسبیت محدود خلق وایجاد یک امتیاز بزرگ برای ادمی است چون دربین مخلوقات یگانه موجودی است که توانای این عمل ترکیب ,تجزیه , خلق وایجاد نسبی را, خداوند توانا برایش عنایت نموده  که همین نسبیت , یک استثنا به حساب میرود .

لذا پروسه شناخت که از شناخت ادراکات حسی بدیهی , اولیه شروع شده تا شناخت ادراکات تصوراتی ( علم حصولی )  که یک پروسه پیچیده است, انکشاف یافته وبه ادراکات تصوراتی حسی ( علم حضوری , تصدیق  ) باز گشت نموده و به کمال میرسد , قابل ذکر است که این بازگشت یک مسیر دور نبوده بلکه یک مسیر تکاملی و کمالی است که هدف زنده گی بشر را شکل میدهد .

بناآ نظریه چهارم نوع نگاه بشر را نسبت به پدیده ها تغیر داده و امکان انرا میسر میسازد تا موفق به استخراج یک تصویر کلی از مسله شناخت شد که در پرتو ان هر پدیده را در یک تناسب دید ( شناخت جز در پرتو کل)                                                                                                                                  به عوض در یافت حقیقت یک پدیده در بیرون که یک تلاش باطل بوده و است, چقدر نیرو تلاش بشر صرف انکشاف بی تناسبی شده که سبب  رنج وگرفتاری بهوده بشر گردیده , درحالیکه نیروی تلاش باید در جهت انکشاف پدیده ها دریک تناسب هم اهنگ تمامی عرصه ها متمرکز گردد تا بهتر بتوانیم پدیده ها را که در ان نظم کلی جابجا است , بشناسیم و برای ما قابل تشخیص و رویت گردد و به هر تناسبی که پدیده ها را دران نظم کلی که واقع هست ,دیده بتوانیم و برای ما قابل شهود گردد به همان تناسب خود ما جز ان نظم کلی شده و در ان نظم قرار خواهیم گرفت که این یک سیر دیگر کمال است  .

                                                                                                                                 فیضی , غزنوی

                                                                                                        حمل (1396)